Instytut Fizyki Uniwersytetu Zielonogórskiego powstał w 2001 roku w wyniku połączenia Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Zielonej Górze i Politechniki Zielonogórskiej w Uniwersytet Zielonogórski.

Podstawową strukturę instytutu utworzyli wtedy pracownicy Instytutu Fizyki Wyższej Szkoły Pedagogicznej i Katedry Fizyki na Wydziale Podstawowych Problemów Techniki Politechniki Zielonogórskiej. Od 23 marca 2003 r. Instytut Fizyki posiada prawo nadawania stopnia naukowego doktora w zakresie nauk fizycznych.

Jak to się zaczęło: Wyższa Szkoła Pedagogiczna

1. października 1971 roku – w ramach Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego w Wyższej Szkole Nauczycielskiej w Zielonej Górze powołany zostaje Zakład Fizyki. Kierownikiem zakładu zostaje starszy wykładowca dr Piotr Chocianowski.

1. października 1973 roku – wejście Zakładu Fizyki w skład Wydziału Matematyki, Fizyki i Techniki Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Zielonej Górze. Zmiana organizacyjna związana jest z przekształceniem Wyższej Szkoły Nauczycielskiej w Wyższą Szkołę Pedagogiczną. Kierownikiem Zakładu zostaje doc. dr Piotr Chocianowski.

1975-1978 – funkcję kierownika Zakładu Fizyki pełni doc. dr Bolesław Klimaszewski. W Zakładzie Fizyki kształcono studentów na kierunku fizyka w systemie 4-letnich studiów magisterskich na studiach dziennych i zaocznych. Od roku 1978 studia te odbywają się w systemie pięcioletnim.

1. października 1978 – podział Zakładu Fizyki na dwa zakłady:
- Zakład Fizyki Doświadczalnej - kierownik zakładu doc. dr Bolesław Klimaszewski
- Zakład Fizyki Teoretycznej - kierownik zakładu doc. dr Witold Rdzanek

1981-1984 – funkcję kierownika Zakładu Fizyki Doświadczalnej pełni doc. dr hab. Helena Harajda a Zakładu Fizyki Teoretycznej dr Krzysztof Urbanowski.
Z powodu niedostatków kadrowych w latach 1982-1984 zawieszono rekrutację na kierunku fizyka w WSP w Zielonej Górze. Wznowienie rekrutacji na kierunku fizyka nastąpiło w lipcu 1985 roku.

1. października 1984 – połączenie Zakładu Fizyki Doświadczalnej i Zakładu Fizyki Teoretycznej w jeden zakład Zakład Fizyki, którego kierownikiem została doc. dr hab. Helena Harajda. Przyczyną zmiany struktury zakładowej były problemy kadrowe. Problemy kadrowe poprawione zostają po zatrudnieniu na drugim etacie doc. dr hab. Henryka Szydłowskiego i doc. dr hab. Wojciecha Nawrocika z Instytutu Fizyki UAM w Poznaniu.

1985-1989 – funkcję kierownika Zakładu Fizyki pełni doc. dr hab. Henryk Szydłowski.

W latach 1987-1989 Dziekan Wydziału Matematyki, Fizyki i Techniki doc. dr hab. Witold Rybarczyk czyni intensywne starania w kierunku polepszenia sytuacji kadrowej w Zakładzie Fizyki. Efektem tych działań było utworzenie Instytutu Fizyki.

1. listopada 1989 – utworzenie Instytutu Fizyki w Wyższej Szkole Pedagogicznej.
Dyrektorem Instytutu Fizyki zostaje prof. dr hab. Henryk Konwent. W Instytucie Fizyki powstają następujące zakłady:
1. Zakład Teorii Pola - kierownik doc. dr hab. Anatol Nowicki
2. Zakład Metod Matematycznych w Fizyce - kierownik doc. dr hab. Stanisław Kasperczuk
3. Zakład Fizyki Statystycznej - kierownik doc. dr hab. Krzysztof Walasek
4. Zakład Astronomii i Astrofizyki - kierownik doc. dr hab. Janusz Gil
5. Zakład Akustyki - kierownik prof. dr hab. Helena Harajda
6. Zakład Dydaktyki Fizyki - kierownik doc. dr hab. Henryk Szydłowski
7. Zakład Fizyki Fazy Skondensowanej - kierownik doc. dr Bolesław Klimaszewski

Stan zatrudnienia w Instytucie Fizyki na dzień 01 listopada 1989 roku był następujący:
- liczba profesorów - 2
- liczba doktorów habilitowanych - 4
- liczba doktorów hab. zatrudnionych na 2 etacie - 2
- liczba doktorów - 7
- liczba asystentów - 3
- liczba st. wykładowców (dr) - 1
- liczba st. wykładowców (mgr) - 1
- liczba pracowników inżynieryjno-technicznych - 3
- liczba bibliotekarzy - 1
- liczba pracowników administracyjnych – 1

Instytut Fizyki – kolejne lata przed pojawiem się Uniwersytetu Zielonogórskiego
1989 – 2000 - Instytut Fizyki działa w ramach Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Zielonej Górze.
Kolejni dyrektorzy Instytutu Fizyki :
1.11.1989-28.02.1991 - prof. dr hab. Henryk Konwent
1.03.1991-30.09.1993 - dr hab., prof. nadzw. Stanisław Kasperczuk
1.10.1993-30.09.1996 - prof. dr hab. Andrzej Więckowski
1.10.1996-30.09.1998 - prof. dr hab. Krzysztof Walasek
1.11.1998-30.09.1999 - dr hab., prof. nadzw. Krzysztof Urbanowski
1.10.1999-30.09.2002 - dr hab., prof. nadzw. Anatol Nowicki
W czasie kadencji dyrektora instytutu, prof. Anatola Nowickiego trwają przygotowania do połączenia się obu zielonogórskich uczelni. Do Instytutu Fizyki dołączają nowi pracownicy samodzielni, 1.10. 1999 roku prof. dr hab. Piotr Garbaczewski, 1.10.2000 roku dr hab. Mirosław Dudek i dr hab. Zbigniew Jaskólski. Reprezentują oni Wrocławską szkołę fizyki teoretycznej Uniwersytetu Wrocławskiego. Instytut czyni starania o uprawnienia do doktoryzowania.

Jak to się zaczęło: Politechnika Zielonogórska

W innej uczelni zielonogórskiej , najpierw WSI ( powstałej w roku 1965) a od roku 1995 Politechnice Zielonogórskiej istniał od pierwszych lat jej funkcjonowania Zakład Fizyki którego głównym zadaniem była obsługa dydaktyczna procesu nauczania Fizyki na kierunkach inżynierskich. Zakład Fizyki realizował również niektóre prace badawcze w ramach Centralnego Programu Badawczo-Rozwojowego.

W latach osiemdziesiątych dwóch pracowników tego Zakładu uzyskało stopień naukowy doktora nauk fizycznych: dr inż. M. Olszowy i dr S. Jarzyniak. Zakład ten tworzyli i kierowali nim przez długie lata dr K. Mazur i dr N. Maron. W drugiej połowie lat 90-tych zakład zatrudniał 6 adiunktów i 2 starszych wykładowców.

1.10.1998-2000 – kierownikiem zakładu zostaje prof. dr hab. Roman Gielerak. W tym krótkim okresie, niejako ze stanu zerowego jeżeli chodzi o samodzielnych pracowników nauki, zespół ten na rok 2000 mógł się pochwalić 6 profesorami w tym 3 profesorami tytularnymi (prof. dr hab. R. Gielerak, prof. dr hab. P. Rozmej, prof. dr hab.W. Karwowski) oraz 3 posiadającymi stopień dra habilitowanego (dr hab. M. Radny, dr hab. Cao Van Long, dr hab. T. Janas).

W okresie 1998 -2000 zielonogórski fizyk tegoż zespołu sfinalizowała przewód habilitacyjny (dr T. Janas), a drugi fizyk (dr K. Mazur ) zdążył przedstawić swą pracę habilitacyjną na posiedzeniu Rady Wydziału PPT Politechniki Wrocławskiej. Sam zespół wybił się na niezależność organizacyjną w postaci powstania w 1999 Katedry Fizyki Politechniki Zielonogórskiej, której kierownikiem został prof. dr hab. Roman Gielerak.

W roku 2000 zapadła decyzja o rychłym utworzeniu Uniwersytetu Zielonogórskiego a w konsekwencji wizja połączenia Katedry Fizyki PZ z istniejącym Instytutem Fizyki WSP i utworzeniu jednego Instytutu Fizyki w ramach przyszłego Wydziału Nauk Ścisłych UZ.

W ramach przygotowań do tej restrukturyzacji Katedra Fizyki została przekształcona w roku 2000 w Zakład Fizyki Matematycznej Instytutu Matematyki PZ który to zakład w roku akademickim 2001/02 został połączony z Instytutem Fizyki WSP tworząc 1. września 2001, już w ramach Uniwersytetu Zielonogórskiego, Instytut Fizyki zlokalizowany na Wydziale Nauk Ścisłych tej nowej uczelni.

Kierownikiem Zakładu Metod Matematycznych IF UZ w latach 2001-2002 był prof. R. Gielerak a w okresie 2002-2003 prof. Witold Karwowski.

Uniwersytet Zielonogórski

Na początku swojego powstania w ramach Uniwersytetu Zielonogórskiego Instytut Fizyki wchodzi w skład Wydziału Nauk Ścisłych Uniwersytetu Zielonogórskiego a od 1. marca 2004 roku pozostaje w składzie nowo utworzonego Wydziału Fizyki i Astronomii Uniwersytetu Zielonogórskiego.

1.10.2001-30.09.2002 – dyrektor Instytutu Fizyki, dr hab. Anatol Nowicki, prof. UZ kontynuuje swoje obowiązki dyrektora już w strukturze nowej uczelni. Jest to bardzo trudny okres scalania całkowicie różnych sposobów funkcjonowania pracowników w obu zielonogórskich uczelniach.

1.10.2002-30.09.2005 – dyrektor Instytutu Fizyki, prof. dr hab. Piotr Garbaczewski

1.marca 2003 r. - Instytut Fizyki uzyskuje prawo nadawania stopnia naukowego doktora w zakresie nauk fizycznych.

1. marca 2004 – Instytut Fizyki wchodzi w skład nowego Wydziału Fizyki i Astronomii.

Instytut uzyskuje akredytację kierunku fizyka

Na etacie profesora nadzwyczajnego (I etat) zatrudnieni zostają nowi pracownicy samodzielni dr hab. Kazimierz Biedrzycki (wcześniej na I etacie w Instytucie Fizyki Doświadczalnej Uniwersytetu Wrocławskiego) i dr hab. Jerzy Dryzek (wcześniej na I etacie w Instytucie Fizyki Jądrowej PAN w Krakowie).

Profesor dr hab. Roman Gielerak przechodzi na Wydział Elektrotechniki, Informatyki i Telekomunikacji UZ i tworzy tam grupę związaną z tematem informatyki kwantowej.

1.10.2005-30.09.2008 – dyrektor Instytutu Fizyki, prof. dr hab. Piotr Rozmej

Decyzją Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 22.08.2006 Wydział Fizyki i Astronomii otrzymał jako jednostka naukowa kategorię I.

1.10.2005 - uruchomiony zostaje na Wydziale Fizyki i Astronomii III stopień nauczania (studia doktoranckie).

Na emeryturę przechodzi prof. dr hab. Witold Karwowski i zatrudnia się ponownie na Uniwersytecie Opolskim. Prof. dr hab. Piotr Garbaczewski i dr hab. Kazimierz Biedrzycki, prof. UZ przechodzą na Uniwersytet Opolski.

Na etacie profesora nadzwyczajnego (I etat) zatrudniony zostaje dr hab. Andrzej Drzewiński (wcześniej I etat , prof. PCz, na Wydziale Matematyki Politechniki Częstochowskiej).

1.10.2008 – dyrektor Instytutu Fizyki, dr hab. Mirosław Dudek, prof. UZ

Lata bezpośrednio poprzedzające kadencję i początek kadencji charakteryzują duże zmiany kadrowe związane m.in. z odejściem części pracowników samodzielnych na emeryturę (prof. Andrzej B. Więckowski, dr hab. B. Paweł Sczaniecki, prof. UZ) . Z początkiem kadencji na etacie profesora nadzwyczajnego (I etat) zatrudniony zostaje dr hab. Bohdan Padlyak (Instytut Fizyki Optycznej, Uniwersytet we Lwowie, Ukraina).